Ιστορικό Πλαίσιο
Με την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην ελεύθερη Ελλάδα, το 1881
σχηματίστηκε, με το νόμο ΠΜ΄της 19ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ16), ο Νομός Τρικάλων
με έδρα του Νομάρχη την πόλη των Τρικάλων. Είχε δε επαρχίες τις τρεις εκλογικές
περιφέρειες (σύμφωνα με το ΒΔ της 10ης Νοεμβρίου 1881/ΦΕΚ 106):
Το νομό Τρικάλων, αποτελούμενο από τις επαρχίες Τρικάλων και
Καλαμπάκας με έδρα τα Τρίκαλα και το νομό Καρδίτσης.
 |
| Χάρτης Θεσσαλίας Νομός Τρικάλων 1854 |
Την επαρχία Τρικάλων αποτελούσαν οι επτά (7) δήμοι:
1) Δήμος Τρικκαίων με
έδρα τα Τρίκαλα.29 χωριά και 11.281 κάτ.
Περιελάμβανε τα χωριά: Γλήνος, Ζαπταίοι, Μεγάλα Καλύβια,
Μπουχούνιστα, Πυργετός, Σερβωτά, Ριζαριό κτλ.
2) Δήμος Αιθίκων με
έδρα την Τύρνα. 18 χωριά και 5.464 κατ.
Περιελάμβανε τα χωριά: Πόρτα Παζάρ, Δραμίζι, Βετερνίκον,
Περτούλι, Παλιοκαρυά, Κούτσαινα, Τυχάι, Καλόγηροι, Μονή Δουσίκου κτλ.
3) Δήμος Αθαμάνων με
έδρα το Γαρδίκι. 6 χωριά και 3.400 κατ.
Περιελάμβανε τα χωριά: Καμνάι, Μουτσιάρα, Τζιούρεσια, Δέση, Τυφλοσέλι.
4) Δήμος Κοθωνίων με
έδρα τη Βιτσίστα. 16 χωριά και 3.709 κατ.
Περιελάμβανε τα χωριά: Βαθύρεμα, Βαλκάν, Γρεβενολέσι, Σκλίβενο, Μονή
Αγίας Κυριακή, Βαρδάρι, Γκορφάρι, Γκιόνθη, Δοβρόι, Καπρόι, Κοθώνι, Πλόπ, Κορνέσι,Μερόκοβο, Μπούκουρο, Παχτούρι.
5) Δήμος Παραληθαίων με
έδρα το Αρδάνι. 17 χωριά και 4.154 κατ.
Περιελάμβανε τα χωριά: Ζαβλάνια, Κόρποβο, Κούσοβο, Λιόπρασο
κτλ.
6) Δήμος Πιαλίων με
έδρα τη Βαρυμπόπη. 23 χωριά και 5.334 κατ.
Περιελάμβανε τα χωριά: Πρόδρομος, Γοργογύρι, Βαλτσινό,
Διαλεχτό, Ελευθεροχώρι, Πρίνος, Παπαράτζα, Καρβουλεπενίτσα, Λεσιανά, Μεγάρχη,
Ξυλοπάρικο, Μπελέτσι, Πουλιάνα Μεγάλη, Πουλιάνα Μικρή κτλ.
7) Δήμος Φαρκαδόνος με
έδρα το Τσιότι. 12 χωριά και 5.707 κατ.
Περιελάμβανε τα χωριά: Βόργιανη, Ζάρκο, Γριζάνο, Κλωκοτός
κτλ.
Ο Δήμος Πιαλίων
Με το Β.Δ. της 31ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126) σχηματίσθηκε
ο Δήμος Πιαλίων.
Ο Δήμος Πιαλίων κατείχε το Ν.Δ. μέρος της επαρχίας Τρικάλων,
μέρος του οποίου είναι ορεινό (ανατολική οροσειρά του Κόζιακα) και μέρος του
οποίου είναι πεδινό. Οι κάτοικοι των χωριών ασχολούνταν ιδίως με τη γεωργία και
τη κτηνοτροφία.
Ονομάστηκε δήμος Πιαλίων από την ομώνυμη αρχαία πόλη της
Εστιαιώτιδας «Πιαλία».
Ο Δήμος Πιαλίων, ήταν Β΄τάξης με πληθυσμό 5.334 κατοίκους.
Έδρα ορίστηκε η Καρβουνολεπενίτσα (Πιαλία)
Το 1886 η έδρα μεταφέρθηκε στο Βαρυμπόπη.
Το 1908 ο δήμος κατατάχθηκε στην Α΄τάξη με πληθυσμό 10.334
κατοίκους (5-12-1908).
Με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Πιαλίων επιλέχθηκε ως
έμβλημα στη σφραγίδα εικόνα που έφερε «έλαφον φεύγουσαν» και κύκλοθεν
αναγράφονταν οι λέξεις «δήμος Πιαλίων».
Ο δήμος αρχικά απαρτίζονταν από τα εξής χωριά:
Καρβουνολεπενίτσα (Πιαλεία), Στεφανοσαίοι (Δροσερό),
Πολιάνια Μεγάλη (Πηγή), Πολιάνα Μικρή (Μουριά), Γορζί (Λυγαριά), Ραψίστα
(Γόμφοι), Μπελέτσι (Παλαιομονάστηρο), Λεσιανά (Φυλίρα), Παπαράντζα
(Δενδροχώρι), Ξυλοπάροικον, Βακούφ Τουρχάν (Ελευθεροχώρι), Βαρμπόπη (Φήκη),
Τσαγαλί (Παραπόταμος), Βαλομάνδρι, Βαλτσινόν, Μαγούλα Τσιάρα (Φωτάδα), Νικλίτσι
(Καλονέρι), Μεγάρχη, Διάλεσι (Διαλεχτό), Γενέσι, Τόσκεσι (Πρίνος), Γοργογύρι,
Πρόδρομος.
Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:
Ασπρόβαλτος, Μεσιακά, Μέλιγος, Παπέικα, Βενέτι (Ευαγγελία),
Κωσταρελέικα.
 |
Κανονιστικό Διάταγμα για την καθαριότητα του Δήμου Πιαλίων, της 25ης Ιουλίου 1883.
Υπογεγραμμένο από τον πρώτο Δήμαρχο Γ. Παπάρα και το νομάρχη Τρικάλων Ζέρμα..
Δημοσιευμένο στην εφημερίδα «ΤΡΙΚΑΛΑ» στο φύλλο της 28-7-1883.
|
Οι Δήμαρχοι που διατέλεσαν στον δήμο Πιαλίων ήταν οι εξής:
Γεώργιος Παπάρας, εκ Μπελετσίου, 1883 – 1887.
Κων/νος Περλιαγγίδης ή Βιτσιόρης 1887 – 1891.
Δημήτριος Χαραμής 1891 – 1895.
Κων/νος Γεωργίου Παπάρας 1895 – 1903.
Δημήτριος Χαραμής 1903 – 1907.
Ευάγγελος Χρηστάκος εκ Τσαγαλίου 1907 – 1914.
Ο Δήμαρχος Πιαλίων Ευάγγελος Χρηστάκος
Ο θεσμός των κοινοτήτων
Στις 14 Φεβρουαρίου 1912 δημοσιεύθηκε ο νόμος που επανέφερε
τον κοινοτικό θεσμό, αφού είχαν ληφθεί υπόψη οι νέες ελληνικές κοινωνικές,
οικονομικές και πολιτικές συνθήκες της εποχής.
Έτσι με τη διοικητική μεταρρύθμιση της 31-8-1912 στο νομό
Τρικάλων αναγνωρίσθηκαν 101 κοινότητες.
Βέβαια στην εξέλιξη των πραγμάτων υπήρξαν διάφορες μεταβολές
με προσαρτήσεις, αποσχίσεις, αλλαγές ονομασιών και διάφορες πληθυσμιακές
αυξομειώσεις, για να καταλήξουμε τελικά σε 142 κοινότητες και 4 Δήμους το 1991.
Οι διοικητικές μεταβολές των ΟΤΑ της περιοχής
Αναπτυξιακοί Σύνδεσμοι
Με το νόμο 1416/84 συγκροτήθηκαν οι Αναπτυξιακοί Σύνδεσμοι
και οι Γεωγραφικές ενότητες του νόμου 1622/86 στο Νομό Τρικάλων.
Στην επαρχία Τρικάλων δημιουργήθηκαν 17 Αναπτυξιακοί
Σύνδεσμοι:
Στην πρώτη Γεωγραφική Ενότητα υπήρχαν 12 κοινότητες:
Βαλτινού, Γενεσίου, Γοργογυρίου, Δενδροχωρίου,
Ελευθεροχωρίου, Κάτω Ελάτης, Ξυλοπαροίκου, Παραποτάμου, Πρίνου, Προδρόμου,
Φήκης, Φωτάδας.
Συμβούλια Περιοχής
Λαμβάνοντας υπόψη συγκοινωνιακές, πληθυσμιακές, και
δημογραφικές, γεωγραφικές, οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και οικιστικές
συνθήκες συστήθηκαν, με το νόμο 2218/1994, σε κάθε νομό, τα Συμβούλια Περιοχής.
Τα Συμβούλια Περιοχής ουσιαστικά καταργούσαν τους
Αναπτυξιακούς Συνδέσμους και γίνονταν προάγγελοι των αναγκαστικών συνενώσεων
του Προγράμματος Ι. Καποδίστριας.
Στη συγκεκριμένη περιοχή συστάθηκε το «Συμβούλιο της 8ης Εδαφικής
Περιφέρειας» με έδρα το Βαλτινό και περιλάμβανε τις κοινότητες:
Κοινότητα Βαλτινού
Κοινότητα Δενδροχωρίου με οικισμούς τον Εξάλοφο και
τα Ματσουκιώτικα.
Κοινότητα Φωτάδας
Κοινότητα Φήκης με τον οικισμό της Δροσοπηγής.
Κοινότητα Ελευθεροχωρίου
Κοινότητα Παραποτάμου με οικισμούς Βαλoμάνδρι και Λιλής.
Κοινότητα Πιαλείας
Κοινότητα Φιλύρας
Κοινότητα Πρίνου με οικισμό τα Ανταλλάξιμα
Κοινότητα Γενεσίου
Κοινότητα Γοργογυρίου με οικισμό το Δίλοφο.
Κοινότητα Ξυλοπαροίκου με οικισμό τη Κόρη.
Κοινότητα Προδρόμου.
Αυτές οι κοινότητες, στη συνέχεια αποτέλεσαν τους τρεις
καποδιστριακούς δήμους Καλλιδένδρου, Πιαλείων και Κόζιακα.
ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΟ 8ο ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Εκλογές για την ανάδειξη Διοικητικού Συμβουλίου στο 8ο
Συμβούλιο Περιοχής πραγματοποιήθηκαν στις 3-9-95 στο κοινοτικό κατάστημα
Βαλτινού.
Υποψηφιότητα για το αξίωμα του προέδρου έθεσε ο κ. Στέφανος
Καλαμαράς (Πρόεδρος Κάτω Ελάτης), ο κ. Κων/νος Μήτσιου (Πρόεδρος
Ελευθεροχωρίου) και ο κ. Βασίλειος Τσιανάκας (Πρόεδρος Παραποτάμου).
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας εξελέγησαν:
Πρόεδρος: Κων/νος Μήτσιου
Αντιπρόεδρος: Δημήτριος Σταμούλης
Τακτικό μέλος: Κων/ος Μπλάτσας και
Αναπληρωματικό μέλος: Νικόλαος Παήλας.
Διοικητική Μεταρρύθμιση Πρόγραμμα «Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ»
Με την εφαρμογή του Ν.2539/1997 περί «συγκρότησης της
Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης γνωστός και ως «Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ», έγινε
αναδιάρθρωση του χάρτη των ΟΤΑ με συνενώσεις κοινοτήτων και με σκοπό τη
δημιουργία ισχυρών περιφερειακών δήμων. Οι δήμοι αυτοί είχαν στόχο την
αποκέντρωση ώστε να λειτουργήσουν δημοκρατικά, ευέλικτα και αναπτυξιακά, για
την ανύψωση του επιπέδου των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες.
Στο νομό Τρικάλων συστάθηκαν και λειτούργησαν 26 ΟΤΑ:
Ο νεοσύστατος δήμος Καλλιδένδρου που βρίσκεται βορειοδυτικά
της πόλης των Τρικάλων στις παρυφές του όρους Κόζιακα και έχει ως κύριο
χαρακτηριστικό την πεδινότητα με έντονη κάλυψη από γεωργικές καλλιέργειες.
Σύμφωνα με την απογραφή του 1991 είχε πληθυσμό 2.751
κατοίκους και έκταση 21.833 στρέμματα.
Η έδρα του Δήμου είναι το Βαλτινό.
Στον δήμο περιλαμβάνονταν:
Τ.Δ. Βαλτινού - το Βαλτινόν (780)
Τ.Δ. Δενδροχωρίου (845)
το Δενδροχώριον (564)
ο Εξάλοφος (155)
τα Ματσουκιώτικα (123)
ο Εξάλοφος (155)
τα Ματσουκιώτικα (123)
Τ.Δ. Κάτω Ελάτης (627)
η Κάτω
Ελάτη (89)
η Αμμουδιά (111)
ο Μέλιγος (137)
τα Μεσιακά (116)
η Αμμουδιά (111)
ο Μέλιγος (137)
τα Μεσιακά (116)
Τ.Δ. Φωτάδας - η Φωτάδα (499)
Η ονομασία του Δήμου
«ΚΑΛΛΙΔΕΝΔΡΟΥ»
Η ονομασία του Δήμου Καλλιδένδρου προέρχεται από τα συνθετικά
των λέξεων «κάλλος» και «δένδρο». Εκφράζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της
περιοχής, το πανέμορφο πράσινο τοπίο που καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα της έκτασης
του Δήμου. Το άλσος στο εξωκκλήσι της Παναγίας Βαλτινού (Ι. Ναός Κοιμήσεως
της Θεοτόκου), με ένα πλήθος όμορφων δένδρων, το άλσος στη περιοχή «Παλιάς
Τσιάρας» στη Φωτάδα καθώς και το άλσος μεταξύ Δενδροχωρίου και Εξαλόφου,
αποτελούν τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της πυκνής χλωρίδας που περιβάλλει τον
Δήμο και δίνουν μια ξεχωριστή όμορφη εικόνα της περιοχής.
Κατά την περίοδο της ονοματοδοσίας των υπό σύσταση δήμων, η
Επιτροπή πρότασης για τη συγκρότηση των Δήμων του νομού Τρικάλων ζήτησε την γνώμη
για το όνομα του δήμου από το Συμβούλιο 8ης εδαφικής Περιφέρειας. Το
Δ.Σ. του Συμβουλίου Περιοχής, μετά από διαβούλευση φιλολόγων και ανθρώπων των γραμμάτων, αιτιολόγησε και
πρότεινε το όνομα του «Δήμου Καλλιδένδρου».
Κατά την άποψη μου, η ονομασία «ΚΑΛΛΙΔΕΝΔΡΟΥ» είναι ατυχής, και
αδόκιμη, αφού θεωρώ ότι δόθηκε άνευ επιγνώσεως και με επιπολαιότητα.
Σύμφωνα με την «Επιτροπεία των τοπωνυμιών της Ελλάδος», η
ονομασία του δήμου δεν προσδιορίζει γεωγραφική περιφέρεια, όπως η νομαρχία,
αλλά ονοματίζει και καθορίζει σύνολο πολιτών. Λέμε δηλαδή «Δήμος Τρικκαίων» και
όχι «Δήμος Τρικάλων», ή «Δήμος Αθηναίων» και όχι «Δήμος Αθηνών».
Έτσι λοιπόν αντί της ονομασίας «Δήμος Καλλιδέδρου» θα έπρεπε
να είναι «Δήμος Καλλιδενδριαίων», όνομα όμως, που προσκρούει σε δύσκολη αλλά και
κακόφωνη προσφώνηση.
Η ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ
ΤΟΝ ΔΗΜΟ ΚΑΛΛΙΔΕΝΔΡΟΥ (ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ)
Με τη νέα διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας μας, η οποία
υπόσχονταν την ανάπτυξη και την πρόοδο του τόπου, συνενώθηκε μια πληθυσμιακή οντότητα με την
ταυτότητα και το ιστορικό στίγμα των οικισμών που αποτελούσαν τον νεοσύστατο
Δήμο Καλλιδένδρου.
Ο Δήμος Καλλιδένδρου αποτελούνταν από τις τέως κοινότητες:
Βαλτινού, Δενδροχωρίου, Κάτω Ελάτης και Φωτάδας, και από τους οικισμούς,
Εξάλοφο, Ματσουκαίικα, Αμμουδιά, Μεσιακά και Μέλιγο. Ο πληθυσμός του Δήμου ήταν 2.913 κατ.
Βαλτινό: (Βαλτσινό) - (Βαλτζηνούς)
Το χωριό έχει υψόμετρο 120 μέτρα επιφάνεια 4.975
τ.μ.και απέχει από τα Τρίκαλα 12 χιλ.
Η κοινότητα Βαλτινού προήλθε από τον τέως Δήμο Πιαλίων.
Τα στοιχεία της αρχικής αναγνώρισης είναι: Κοινότης
Βαλτσινού, Β.Δ. 29 - 8 - 1912, ΦΕΚ. Α 261 / 1912.
Στην κοινότητα Βαλτσινού, παλαιότερα υπάγονταν και οι
συνοικισμοί, Ασπρόβαλτος, Βαλομάνδρι, Σγκάρι, Μέλιγος, Μεσιακά, και Τσάρα.
Το 1928 έγινε η μετονομασία από Βαλτσινού σε Βαλτινό.
Η ονομασία του χωριού οφείλεται στη μορφολογία του εδάφους,
καθότι στην περιοχή, ανέκαθεν υπήρχαν τέλματα (βαλτότοποι, βάλτοι).
Παλαιότερα το χωριό ήταν κτισμένο βορειότερα, στη θέση
παλιοχώρι αλλά λόγω κάποιας αρρώστιας (πιθανώς Χολέρα) που έπληξε τους
κατοίκους ανάγκασε την μετοίκιση τους στην σημερινή τοποθεσία.
Πάντως, ο προσδιορισμός της αρχαιότητας του χωριού Βαλτινού
σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ανάγεται στην μετά Βυζαντινή εποχή.
1) Στην (χειρόγραφη) πρόθεση 39 της Μονής του Δούσικου 1530
- 1697 στο φύλλο 25β αναφέρεται το χωριό Βαλτινό με τον τύπο του τοπωνύμιου
Βαλτζινούς, με 18 αφιερωτές.
2) Στην πρόθεση 421, του έτους 1592, του Μεγάλου Μετεώρου,
στο Φ. 21β, αναφέρεται το Βαλτινό με τον τύπο του τοπωνύμιου ΒΑΛΤΕΤΖΗΝΟΥΣ, με 4
αφιερωτές και με άλλους 8 μεταγενέστερης εποχής.
3) Στην πρόθεση 215 της Μονής του Βαρλαάμ, η οποία είναι
γραμμένη από το 1613 / 1614 εως τον 19ο αιώνα, στο φύλλο 9 αναφέρεται Το
Βαλτινό με τον τύπο του τοπωνύμιου ΒΑΛΤΖΙΝΟΥ, με 17 αφιερωτές.
4) Στην πρόθεση 291 της Μονής του Βαρλαάμ, η οποία είναι
γραμμένη την χρονική περίοδο 1751 - 1783, στο φύλλο 10α υπάρχουν 9 αφιερωτές
από το χωριό Βαλτζινόν
4) Επίσης αναφέρεται ως Βαλτζινό με 4 σπίτια κατά την
καταγραφή του βιλαετίου Τρίκκης και Σταγών στις 29 Σεπτεμβρίου 1820.
Λίγο έξω από το χωριό σε ένα δάσος δρυός υπάρχει το ξωκλήσι
της Παναγίας (Κοίμηση της Θεοτόκου) στην μνήμη της οποίας πανηγυρίζει το χωριό
τον Δεκαπενταύγουστο.
Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται ο Ιερός ναός του Αγίου
Αθανασίου.
Ο πληθυσμός κατά τις απογραφές:
έτος
πληθυσμός
1881..........215 κατ.
1920..........351 κατ.
1928..........424 κατ.
1940..........547 κατ.
1951..........687 κατ.
1961..........752 κατ.
1971..........743 κατ.
1991..........780 κατ.
Δενδροχώρι: (Παπαράντζα)
Το χωριό έχει υψόμετρο 120 μέτρα, επιφάνεια 7.628
τ.μ.και απέχει από τα Τρίκαλα 15 χιλμ.
Η Κοινότητα Δενδροχωρίου προήλθε από τον τέως Δήμο Πιαλείων.
Τα στοιχεία της αρχικής αναγνώρισης είναι: Κοινότης
Παπαράντζης, Β.Δ. 29 - 8 - 1912, ΦΕΚ. Α 261 / 1912.
Στην κοινότητα Δενδροχωρίου υπάγονται οι συνοικισμοί,
Εξάλοφος (Κωσταρελαίικα) και Ματσουκιώτικα.
Η ύπαρξη πυκνού δάσους, στη περιοχή, το οποίο ήταν πνιγμένο
στο νερό, τον περισσότερο καιρό, ήταν η αιτία της ονομασίας του χωριού.
Σε ένα λόφο έξω από το χωριό παρουσιάζονται αρχαία δείγματα
ισχυρής ακροπόλεως. Εικάζεται ότι αρχικά το χωριό βρίσκονταν στην θέση όπου
βρίσκεται σήμερα ο Εξάλοφος και έφερνε το όνομα Μενελαΐς. Όμως με την διάβρωση
που υπέστη το έδαφος λόγω αλλαγής της κοίτης του Κεφαλοπόταμου ποταμού,
δημιουργήθηκαν διάφορα έλη και το χωριό αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την αρχική
του θέση. Ο νέος οικισμός αναπτύχθηκε γύρω από την παλιά εκκλησία του χωριού
και συγκεκριμένα στη θέση Παλιοχώρι.
Αργότερα επί τουρκοκρατίας πολλοί κάτοικοι του χωριού για να
αποφύγουν τους Τούρκους έφυγαν στα βουνά. Τότε οι Τούρκοι που έβλεπαν τα
χωράφια να μένουν ακαλλιέργητα, από την έλλειψη εργατικών χεριών, άρχισαν να
φέρνουν οικογένειες από το Αργυρόκαστρο της Β. Ηπείρου. Τις οικογένειες αυτές
τις εγκατέστησαν στα κονάκια που έχτισαν 1 χιλμ. δυτικά από το Παλιοχώρι, (όπου
βρίσκεται σήμερα το χωριό). Έτσι σιγά - σιγά και κατά το τέλος του 18ου αιώνα
μεταφέρθηκε όλο το χωριό στη σημερινή θέση.
Ο προσδιορισμός της αρχαιότητας του χωριού Δενδροχώρι,
σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ανάγεται στην μετα Βυζαντινή εποχή.
1) Στην πρόθεση 421, του 18ου - 19ου αιώνων, του Μεγάλου
Μετεώρου, στο Φύλλο 23α αναφέρεται το Δενδροχώρι με τον τύπο του τοπωνύμιου
Παπαράντζα, με 2 αφιερωτές.
2) Στην πρόθεση 215 της Μονής του Βαρλαάμ, η οποία είναι
γραμμένη από το 1613 / 1614 εως τον 19ο αιώνα, στο φύλλο 9 αναφέρεται το
Δενδροχώρι με τον τύπο του τοπωνύμιου Παπαράντζα, με τα ονόματα 4 αφιερωτών:
Αποστόλη. μαρίας. ιωάννου. ιωάννου.
3) Επίσης αναφέρεται ως Παπαράνζα με 8 σπίτια κατά την
καταγραφή του βιλαετίου Τρίκκης και Σταγών στις 29 Σεπτεμβρίου 1820.
Το Δενδροχώρι πανηγυρίζει στις 8 Μαΐου και στις 8
Σεπτεμβρίου.
Ο πληθυσμός κατά τις απογραφές:
έτος
πληθυσμός
1881..........257 κατ.
1920..........537 κατ.
1928..........455 κατ.
1940..........494 κατ.
1951..........596 κατ.
1961..........639 κατ.
1971..........921 κατ.
1991..........845 κατ.
Ματσουκαίϊκα
Το χωριό έχει υψόμετρο 115 μέτρα και απέχει από τα
Τρίκαλα 13 χιλ.
Η ονομασία του χωριού οφείλεται στην καταγωγή των κατοίκων
που είναι στην πλειονότητα τους από το Ματσούκι Ιωαννίνων.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα μερικοί Ματσουκιώτες
εγκαταστάθηκαν προσωρινά στην Τσιάρα Τρικάλων. Μετά από δέκα περίπου χρόνια
μετακινήθηκαν στα Βλάχικα του γειτονικού Βαλτινού και περί το 1891
εγκαταστάθηκαν στη θέση Μαργάρα της Παπαράντζας. Ήταν περίπου 30 - 40
οικογένειες και κατοικούσαν σε πρόχειρα καλυβάκια. Ασχολούνταν με λίγη κτηνοτροφία,
πήγαιναν στα τυροκομεία, κουβαλούσαν ξύλα από τον Κόζιακα, και τα πωλούσαν στα
Τρίκαλα, και κέρδιζαν έτσι το ψωμί τους.
Τότε τα κτήματα της Παπαράντζας ανήκαν στους αδελφούς
Χατζηγάκη (Παναγιώτη, Σωτήρη και Κώστα), που εκμεταλλεύονταν με τον ανεψιό τους
Βασίλη Σκαμπαρδώνη. Οι Χατζηγακαίοι, Βλάχοι και αυτοί, από το Περτούλι Τρικάλων
προστάτευαν τους Ματσουκιώτες, και τους έπαιρναν στη δουλεψή τους.
Τους χρησιμοποιούσαν στα αγροκτήματά τους, για
τσομπαναραίους, για αγωγιάτες για φουρνάρηδες κλπ.
Όταν άρχισαν οι απαλλοτριώσεις 1917-1922, θέλησαν οι
Χατζηγακαίοι να πωλήσουν τη γη τους στους Παπαραντζιώτες και μάλιστα σε χαμηλή
τιμή, 80 δραχ/στρέμμα. Όμως ο Γεώργιος Αγγελάκης, προσωπικότητα του
χωριού, διαφώνησε, ισχυριζόμενος, ότι με λιγότερα χρήματα, 60 δρχ/στρέμμα,
μπορούσε ν’ αγοράσει χωράφια στον Πυργετό Τρικάλων. Τότε οι Χατζηγακαίοι
πούλησαν στους Ματσουκιώτες, και μάλιστα προς 200 δρχ/στρ. που ήταν και τα
καλύτερα του χωριού. Οι Παπαραντζιώτες τότε εξοργίστηκαν με τους Ματσουκιώτες
και δεν έλειψαν τα επεισόδια. Τελικά οι Ματσουκιώτες έφυγαν από τον Μαργάρα το
1924. Συγκεκριμένα 23 οικογένειες αναχώρησαν για το Τσιότι, ενώ άλλες 17
οικογένειες εγκαταστάθηκαν ανατολικά της Παπαράντζας, κοντά στο Βαλτινό, και
αποτέλεσαν δικό τους συνοικισμό, τα Ματσουκιώτικα.
Το μέρος λέγονταν στενό του Νίτσιου, γιατί εδώ ήταν ένα
στενόμακρο χωράφι που το καλλιεργούσε ο Κώστας Νίτσιος, από την Παπαράντζα.
Στην αρχή κατοικούσαν όλοι σε καλύβες γι’ αυτό και
ονομάζονταν και Καλύβια.
Οι καλύβες ήταν αρκετά ευρύχωρες με δυο και τρία δωμάτια και
κουζίνα.
Ο τοίχος, πλεγμένος με χλωρές βέργες ή καλαμιές,
παλαμίζονταν, όπως και το δάπεδο με λάσπη. Για σκεπή χρησιμοποιούσαν ειδικό
χόρτο, την σκλίβα, και αργότερα μεταχειρίστηκαν τον στερεότερο τσίγκο.
Το 1961 ιδρύθηκε μονοθέσιο δημοτικό σχολείο, το οποίο αργότερα
συγχωνεύτηκε με το δημοτικό σχολείο Βαλτινού. Από το 1987 μέχρι και σήμερα
το σχολείο τους συστεγάζεται στο δημοτικό σχολείο του Δενδροχωρίου.
Τα Ματσουκιώτικα υπάγονται στην κοινότητα Δενδροχωρίου και
σχεδόν όλοι οι κάτοικοι μιλάνε και την Βλάχικη γλώσσα.
Ο πληθυσμός κατά τις απογραφές:
έτος
πληθυσμός
1940.......... 96 κατ.
1951..........150 κατ.
1961..........118 κατ.
1971..........124 κατ.
1981..........148 κατ.
1991..........129 κατ.
Εξάλοφος: (Κωσταρελαίικα)
Το χωριό έχει υψόμετρο 150 μέτρα και απέχει από τα
Τρίκαλα 18 χιλ. και πανηγυρίζει του Αγίου Γεωργίου.
Η ιστορία του χωριού έχει ως εξής:
Όταν ο σουλτάνος αποφάσισε να τιμωρήσει τους σκηνίτες
Σαρακατσαναίους, στέλνοντάς τους στον Αίμο, γιατί έκρυβαν και βοηθούσαν τους
αγωνιστές της επανάστασης, ο Π. Χατζή-Γάκης μεσολάβησε και γλύτωσε 3.000
οικογένειες από εκτόπιση.
Δυό οικογένειες απ’ αυτές ήταν και οι αδελφοί Κωσταρέλλου.
Νικολός και Γιάννης Κωσταρέλλος από το Μυρόκοβο Μυρόφυλλο).
Τις οικογένειες αυτές τις έκρυψαν στο δάσος που βρίσκονταν
ανάμεσα από Παπαράντζα και Ελευθεροχώρι, στη θέση Κτσιούμπια. Όταν πέρασε η
μπόρα της εκτόπισης οι αδελφοί Κωσταρέλλου ήρθαν στον Εξάλοφο όπου βρήκαν και
τις οικογένειες Λιακατσίδα και Κουτσορίμπα.
Έτσι δημιουργήθηκε νέος οικισμός κτηνοτρόφων με τον τύπο του
τοπωνύμιου Κωσταρελαίϊκα.
Το 1963 τα Κωσταρελαίικα μετονομάστηκαν Εξάλοφος με εισήγηση
του δασκάλου του χωριού Δημ. Παππά λόγω των έξι λόφων που τείνουν να τον
αγκαλιάσουν.
Στον Εξάλοφο το 1968, ανακαλύφθηκαν, σε ένα ταφικό τύμβο του
12ου π.Χ. αιώνα, υστερομυκιναϊκοί τάφοι με πλούσια κτερίσματα.
Στον ταφικό τύμβο με διάμετρο 27 μέτρα και ύψος
λίγο μεγαλύτερο από 2 μέτρα, βρέθηκαν δύο κιβωτιόσχημοι τάφοι
επενδεδυμένοι με μεγάλες πλάκες ψαμόλιθου ή ασβεστόλιθου. Μέσα σ' αυτούς
υπήρχαν σκελετοί ενηλίκων και κτερίσματα. Στον κεντρικό τάφο βρέθηκαν μεταξύ
άλλων:
1).Χάλκινο εγχειρίδιο με λαβή σχήματος Τ που είχε κοκάλινη
(πιθανώς από ελεφαντόδοντο) επένδυση προσηλωμένη με εννέα χάλκινα καρφιά,
2).Χάλκινο μαχαιρίδιο με λαβή που διατηρεί κοκάλινη επένδυση
και φέρει κατά την άνω πλάγια πλευρά ένθετο χρυσό έλασμα που καλύπτει την ράχη
της, και 3).Χάλκινη φυλλόσχημη αιχμή δόρατος.
Στον άλλο τάφο, που πιθανώς ανήκε σε γυναίκα, βρέθηκε και
ένα χάλκινο δακτυλίδι με ελικωτά άκρα.
Στους τάφους βρέθηκαν επίσης και υψίποδες κύλικες χωνοειδούς
σχήματος με πόδι που φέρουν πλαστικούς δακτύλιους πρωτοφανούς τύπου στη
Θεσσαλία, αλλά, γνωστού στην δυτική Ελλάδα, πράγμα που αποδεικνύει ότι οι
ταφέντες ήσαν Μυκηναίοι δυτικής ή βορειοδυτικής προέλευσης και πιθανότατα Θεσσαλοί
από τη Θεσπρωτία ή προμολοσσικά ηπειρωτικά φύλλα, τα οποία, ίσως από τις αρχές
του 12ου αιώνα, εισέδυσαν στην Θεσσαλία που εκατοικείτο μέχρι τότε από Αιολείς.
Τα ευρήματα έχουν μεταφερθεί στο Μουσείο του Βόλου.
Εδώ ο αρχαιολόγος Γ. Ζιάκας τοποθετεί την αρχαία πόλη
Μενελαΐδα.
Ο πληθυσμός κατά τις απογραφές:
έτος
πληθυσμός
1928..........127 κατ.
1940..........150 κατ.
1951..........125 κατ.
1961..........151 κατ.
Κάτω Ελάτη: (Ασπρόβαλτος)
Το χωριό έχει υψόμετρο 115 μέτρα, επιφάνεια 4.428 τ.μ.
και απέχει από τα Τρίκαλα 10 χιλμ.
Η ονομασία του χωριού Ασπρόβαλτος οφείλεται στην ύπαρξη
τέλματος (βάλτου), στην περιοχή, που είχε κατάλευκα νερά.
Η μετονομασία σε Κάτω Ελάτη έγινε το 1975 για λόγους
ιστορικής μνήμης.
Η καταγωγή των κατοίκων του χωριού είναι από την ορεινή
Ελάτη (Τύρνα).
Το 1843 πολλοί κάτοικοι της ορεινής Ελάτης
πρωτοεγκαταστάθηκαν στην περιοχή, για βιοποριστικούς λόγους, όπου έκαναν τις
πρώτες καλύβες τους.
Ήταν τότε που διάφοροι ξυλέμποροι αγόραζαν ξύλα (κούτσουρα)
ελάτου, από την Τύρνα και για να τα μεταφέρουν πιο εύκολα, τα φόρτωναν στα
μουλάρια τους, οι Τυρνιώτες και τα μετέφεραν στους παρακείμενους ποταμούς,
Πηνειό και Πορταϊκό. Εκεί τα έριχναν στα νερά και με την ροή των ποταμών τα
μεταφέρανε στον προορισμό τους. Έτσι σιγά σιγά οι κάτοικοι της Τύρνας, επειδή
δεν προλάβαιναν να γυρίσουν στο χωριό τους, άρχισαν να κάνουν τις πρώτες
καλύβες, από βρίζα και πλεκόμενες βέργες με λάσπη, ώστε να διανυκτερεύουν εκεί.
Το 1881, με την απελευθέρωση των Τρικάλων από τους τούρκους,
αγόρασαν από τον τούρκο Μπέη, Μέτο Κατσίκη, 500 στρέμματα και κτόπιν άλλα 500
στρέμματα, που επεκτείνονταν από το Βαλτινό μέχρι το Διαλεχτό.
Έτσι σιγά σιγά άρχισαν να κτίζουν τα πρώτα σπίτια τους και
να δημιουργούν τους νέους οικισμούς. Η κοινότητα της Κάτω Ελάτης ιδρύθηκε το
1966 και συμπεριλάμβανε τους συνοικισμούς, Αμουδιά (Σγκάρι), Μεσιακά, και
Μέλιγος. Πριν το 1966 διοικητικά ανήκαν στην κοινότητα Βαλτινού ενώ οι κάτοικοι
εξυπηρετούνταν από τα δημοτολόγια και μητρώα της ορεινής Ελάτης.
Το 1961 μεταφέρθηκαν τα πολιτικά δικαιώματα στην κοινότητα
Βαλτινού προκειμένου να πετύχουν την ίδρυση νέας κοινότητας.
Άνθρωποι έξυπνοι και εργατικοί οι Τυρνιώτες κατάφεραν να
συμπορεύσουν με τη φτώχεια και γρήγορα με την εργατικότητα και το μυαλό τους να
προκόψουν. Το 1938 έκτισαν το δημοτικό σχολείο και την εκκλησία τους, τον Ι.Ν.
του Αγίου Κων/νου και Ελένης, που πανηγυρίζει στις 21 Μαΐου.
Ο πληθυσμός κατά τις απογραφές:
έτος
πληθυσμός
1920...........45 κατ.
1928...........88 κατ.
1940..........134 κατ.
1951..........188 κατ.
1961..........211 κατ.
1991..........627 κατ.
Αμμουδιά: (Ζγκάρι)
Το χωριό έχει υψόμετρο 120 μέτρα και επέχει από τα
Τρίκαλα 10 χιλ. Οι κάτοικοι του χωριού κατάγονται από την ορεινή
Ελάτη και έχουν σχεδόν κοινή ιστορική και κοινωνική προέλευση με τους κατοίκους
του Ασπροβάλτου. Αποτελούν δε συνοικισμό της κοινότητας Κάτω Ελάτης από το έτος
1968.
Η ονομασία του οικισμού παλαιότερα, ήταν Σγκάρι. Το 1928
μετονομάστηκε σε Αμμουδιά.
Ο πληθυσμός κατά τις απογραφές:
έτος
πληθυσμός
1920.......... 37 κατ.
1928.......... 69 κατ.
1940.......... 80 κατ.
1951.......... 91 κατ.
1961.......... 99 κατ.
Μέλιγος
Το χωριό Μέλιγος έχει υψόμετρο 120 μέτρα και απέχει από τα
Τρίκαλα 12 χιλ.
Οι κάτοικοι του χωριού κατάγονται από την ορεινή Ελάτη και
έχουν σχεδόν κοινή ιστορική και κοινωνική προέλευση με τους κατοίκους του
Ασπροβάλτου. Αποτελούν δε συνοικισμό της κοινότητας Κάτω Ελάτης από το έτος 1968.
Η ονομασία του χωριού οφείλεται στην ύπαρξη Μελίγου (είδος
δένδρου δρυός) στην περιοχή.
Εκ παραδόσεως λέγεται ότι, επί τουρκοκρατίας κάποιος
Τυρνιώτης, ονόματι Κρούπης, τουφέκισε και σκότωσε έναν τούρκο Μπέη, και οι
τούρκοι για αντίποινα, έκαψαν τον συνοικισμό Μέλιγο.
Ο Μέλιγος αποτέλεσε τη δεκαετία του 60 εμπορικό κέντρο της
περιοχής σε ότι αφορά την Aγορά κάρων.
Το 1960 οι καροποιοί Αδελφοί Φτάκα από την Κοζάνη έφεραν τα
πρώτα κάρα στην περιοχή μας. Ο εμπορικός αντιπρόσωπος Κώστας Κεφάλας
συγκέντρωνε τις παραγγελίες των ενδιαφερόμενων και στη συνέχεια έκανε την
συγκεντρωτική παραγγελία στους αδελφούς Φτάκα.
Οι καροποιοί Αφοί Φτάκα έφερναν με φορτηγό αυτοκίνητο τα
ολοκαίνουργα, κατακόκκινα κάρα με τα διάφορα ζωγραφιστά στολίδια και τα
κατέβαζαν στην πλατεία του χωριού, όπου τα παραλάμβαναν οι πελάτες τους.
Έτσι με την εμφάνιση των κάρων, έγινε η αντικατάσταση της
βοϊδάμαξας, σε όλη την ευρύτερη περιοχή.
Πανηγυρίζει στις 21 Μαίου.
Ο πληθυσμός κατά τις απογραφές:
έτος
πληθυσμός
1920.......... 48 κατ.
1928.......... 99 κατ.
1940..........138 κατ.
1951..........148 κατ.
1961..........142 καττ.
Μεσιακά
Το χωριό έχει υψόμετρο 120 μέτρα και απέχει από τα
Τρίκαλα 10 χιλ.
Οι κάτοικοι του χωριού κατάγονται από την ορεινή Ελάτη και
έχουν σχεδόν κοινή ιστορική και κοινωνική προέλευση με τους κατοίκους του
Ασπροβάλτου. Αποτελούν δε συνοικισμό της κοινότητας Κάτω Ελάτης από το έτος
1968.
Ο πληθυσμός κατά τις απογραφές:
έτος
πληθυσμός
1920.......... 24 κατ.
1928.......... 53 κατ.
1940.......... 71 κατ.
1951.......... 80 κατ.
1961.......... 90 κατ.
Φωτάδα: (Τσιάρα)
Το χωριό Φωτάδα, έχει υψόμετρο 121 μέτρα και
απέχει από τα Τρίκαλα 12 χιλ.
Η Κοινότητα της Φωτάδας προήλθε εκ της αποσπάσεώς της από
την Κοινότητα Βαλτινού. Τα στοιχεία της αρχικής αναγνώρισης είναι: Κοινότης
Φωτάδας, Β.Δ. 24 - 7 - 1950, ΦΕΚ. Α 165 / 1950.
Η Φωτάδα μέχρι το 1928 είχε την ονομασία Τσάρα, αλλά
μετονομάσθηκε την 12 - 3 - 1928 σε Φωτάδα.
Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν δυο εκδοχές. Σύμφωνα με
την πρώτη εκδοχή το όνομα προέκυψε από την λέξη «Τσιάρα» που σημαίνει
αφέντισσα.
«Σήκου τσιάρα μ'να στολιστείς - να πας ταχιά στα φώτα
που θα βαφτίσουν το χριστό - είναι μεγάλη δόξα», μας λέει το
τραγούδι.
Κατά τη δεύτερη εκδοχή το όνομα Τσάρα προήλθε από την
βλάχικη λέξη
μουτσιάρα που σημαίνει, έλος, βάλτος, τέλμα, βούρκος.
Πιθανώς όμως εκ παραφθοράς από Μουτσιάρα να έγινε Τσιάρα - Τσάρα.
Παλιότερα το χωριό βρίσκονταν σε άλλη θέση, απέναντι από την
Σαλαμπριά, όπου διασώζονται ακόμη και σήμερα τα ίχνη του. Όμως λόγω των
διαφόρων πλημμυρών του Πηνειού ποταμού αναγκάστηκαν οι κάτοικοι να μετακομίσουν
και να εγκατασταθούν στην σημερινή θέση.
Ο προσδιορισμός της αρχαιότητας του χωριού Φωτάδα, σύμφωνα
με ιστορικές πηγές, ανάγεται στην μετα Βυζαντινή εποχή.
1) Στην (χερόγραφη) πρόθεση 39 της Μονής του Δούσικου 1530 -
1697 στο φύλλο 25β υπάρχει το χωριό Φωτάδα με τον τύπο του τοπωνύμιου Τζιάρα,
με 7 αφιερωτές. Αθανασίου. παναγιώτη. δημητρίου. ρήζου. πούλου. τριγώνας.
Νίκου.
2) Στην πρόθεση 421, του έτους 1592, του Μεγάλου Μετεώρου,
στο Φ. 21β, αναφέρεται η Φωτάδα με τον τύπο του τοπωνύμιου ΤΖΗΑΡΑ (Τσιάρα), με
4 αφιερωτές και με άλλους 17 μεταγενέστερων εποχών.
3) Στην πρόθεση 215 της Μονής του Βαρλαάμ, η οποία είναι
γραμμένη από το 1613 / 1614 εως τον 19ο αιώνα, στο φύλλο 9 αναφέρεται η Φωτάδα
με τον τύπο του τοπωνύμιου Τζάρα, με δύο αφιερωτές, μαργάρος. κώνστα.
4) Επίσης αναφέρεται ως Τζιάρα με 3 σπίτια κατά την
καταγραφή του βιλαετίου Τρίκκης και Σταγών στις 29 Σεπτεμβρίου 1820.
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται λίγο έξω από το
χωριό κτίστηκε στο τέλος του 19ου αιώνα από τον Αγά Ετσμετίν.
Στο κέντρο του χωριού υπάρχει ο Ιερός ναός του Αγίου
Ευθυμίου όπου στην μνήμη του, στις 20 Ιανουαρίου εορτάζει και πανηγυρίζει το
χωριό.
Ο πληθυσμός κατά τις απογραφές:
έτος
πληθυσμός
1881..........195 κατ.
1920..........242 κατ.
1928..........280 κατ.
1940..........346 κατ.
1951..........387 κατ.
1961..........---- κατ.
1971..........468 κατ.
1991..........499 κατ.
